ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Προικισμένα με τέτοιο αναγεννητικό δυναμικό, τα βακτήρια γαλακτικού οξέος και οι συνεργάτες τους μπορούν να αποτελέσουν την κρίσιμη παράμετρο αλλαγής των αγροτικών πρακτικών, όπως εφαρμόζονται κατά κανόνα σήμερα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω του εμβολιασμού των υποπροϊόντων των αγροτικών δραστηριοτήτων με καλλιέργειες μικροοργανισμών για την παραγωγή bokashi, ενός εδαφοβελτιωτικού που μέσω της ανακύκλωσης επανεμπλουτίζει το έδαφος με θρεπτικά συστατικά και άλλους βιοδραστικούς παράγοντες με αποτέλεσμα τη βελτίωση της υφής του, μέσω αναερόβιας ζύμωσης όπως περιγράφηκε παραπάνω. Τα βασικά στάδια της διαδικασίας είναι:

1. Η οργανική ύλη εμβολιάζεται με τις καλλιέργειες μικροοργανισμών. Αυτοί θα μετατρέψουν ένα κλάσμα των υδατανθράκων που εμπεριέχονται στα στερεά υπολείματα σε γαλακτικό οξύ με ομολακτική ζύμωση.
2. Αφού ζυμωθεί αναερόβια για μερικές εβδομάδες σε θερμοκρασίες περιβάλλοντος η σύσταση της οργανικής ύλης μεταβάλλεται και διατηρείται στη νέα κατάσταση, σε μια διαδικασία αντίστοιχη προς την παρασκευή ορισμένων τροφών που έχουν υποστεί ζύμωση, καθώς επίσης και την ενσίρωση. Το εδαφοβελτιωτικό που παράγεται με αυτόν τον τρόπο κανονικά εφαρμόζεται στο έδαφος όταν είναι έτοιμο, ή εναλλακτικά μπορεί να αποθηκευτεί χωρίς έκθεση σε ατμοσφαιρικό οξυγόνο για μετέπειτα χρήση.
3. Το εδαφοβελτιωτικό ενσωματώνεται στο έδαφος. Αυτό το εκθέτει στον αέρα, οπότε το γαλακτικό οξύ οξειδώνεται σε πυροσταφυλικό οξύ, ένα θεμελιώδη φορέα ενέργειας στις βιολογικές διεργασίες.
4. Το οξειδωμένο εδαφοβελτιωτικό καταναλώνεται σύντομα από τους γηγενείς εδαφικούς πληθυσμούς, λειτουργώντας κατ’ αυτό τον τρόπο ως η βασική εισροή για τη δημιουργία και τη διατήρηση της μικροβιακής τροφικής αλυσίδας του εδάφους. Μέσα σε μερικές εβδομάδες σε θερμοκρασίες περιβάλλοντος το εδαφοβελτιωτικό ουσιαστικά ενσωματώνεται στο έδαφος εμπλουτίζοντας το εδαφικό περιβάλλον μέσω της έντονης μεταβολικής δραστηριότητας όλου του φάσματος της εδαφικής πανίδας.

Η ομολακτική ζύμωση δεν εκπέμπει αέρια θερμοκηπίου. Η συνολική της εξίσωση είναι C₆H₁₂O₆ (υδατάνθρακες) → 2 CH₃CHOHCOOH (γαλακτικό οξύ). Επειδή πραγματοποιείται υπό αναερόβιες συνθήκες, δεν υπάρχει είσοδος O₂ ώστε να δεσμεύει μόρια άνθρακα ή υδρογόνου για να σχηματίσει αέρια θερμοκηπίου (CO₂ και CH₄), τα οποία αναπόφευκτα θα διέφευγαν από το υπόστρωμα στην ατμόσφαιρα. Επιπλέον, διατηρώντας τα μόρια άνθρακα ανέπαφα μέσα στο έδαφος αποτρέπει την εγγενή βιοενέργεια του να χαθεί αναξιοποίητη. Ως αποτέλεσμα, ουσιαστικά όλος ο άνθρακας, η ενέργεια και τα θρεπτικά συστατικά εισέρχονται στον εδαφικό τροφικό ιστό, χωρίς να αποβληθούν στην ατμόσφαιρα ως αέρια θερμοκηπίου και θερμότητα, αλλά ούτε και να αποπλυθούν στο υπέδαφος. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε να κάνουμε με μια ήπια ενδόθερμη αντίδραση, που δεν εκπέμπει ενέργεια, στο βαθμό που το μέσο ζύμωσης παραμένει σε θερμοκρασία περιβάλλοντος.

Η κύρια χρήση του bokashi που περιγράφεται παραπάνω είναι η ανάκτηση αξίας από τα οργανικά απόβλητα μετατρέποντάς τα σε εδαφοβελτιωτικό πολύ πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά και ενέργεια. Στην πραγματικότητα αυτό οφείλεται στη δραστηριότητα των μικροοργανισμών που λειτουργούν ως ενισχυτές ανακύκλωσης, με τελικό αποτέλεσμα αυτής της δραστηριότητας το bokashi να λειτουργεί ως συσσωρευτής βιοενέργειας. Μια θετική παρενέργεια αυτής της συνθήκης είναι η αναβάθμιση της περιεκτικότητας του βελτιωμένου εδάφους σε οργανικό άνθρακα. Μέρος αυτού του άνθρακα αποταμιεύεται στο έδαφος με σχετικά μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα ως δεξαμενή άνθρακα – στο βαθμό που το οικοσύστημα του εδάφους δημιουργεί χούμο – ενώ το υπόλοιπο αξιοποιείται σε συντομότερο χρόνο και σύμφωνα με τις ανάγκες του ευρύτερου οικοσυστήματος. Μια άλλη θετική παρενέργεια της ανακύκλωσης οργανικών αποβλήτων στον εδαφικό τροφικό ιστό είναι η αποδέσμευση από την ανάγκη για διαχείρισή τους από τα τοπικά δίκτυα και το σχετικό οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος που εμπλέκεται στη διαδικασία συλλογής και διάθεσής τους. Η υιοθέτηση τέτοιων αγροτικών πρακτικών, πέρα από τις προφανείς αρετές της όσον αφορά την αποδοτικότητα της γεωργίας, διαδραματίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση του βιοπορισμού των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

Αυτές οι συνθήκες έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την οξειδωτική αποσύνθεση, όπως στην περίπτωση του compost, διαδικασία κατά την οποία το μεγαλύτερο μέρος του άνθρακα και της ενέργειας των εισροών αποβάλλεται υπό μορφή θερμότητας – στο βαθμό που η αερόβια αποσύνθεση αποτελεί μια εξώθερμη αντίδραση – καθώς και των αερίων του θερμοκηπίου διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο, σε αναλογίες που κατά περίπτωση καθορίζονται από τη μέθοδο της αποσύνθεσης. Η αποσύνθεση συντελεί επίσης στην απώλεια του αζώτου – το οποίο αποτελεί βασικό συστατικό της θρέψης των φυτών – με τη μορφή του επικίνδυνου αερίου του θερμοκηπίου οξείδιο του αζώτου και αμμωνία. Παρά την κοινή πεποίθηση – αρκετά επίμονη στους κύκλους της βιολογικής καλλιέργειας – ότι η κομποστοποίηση αποτελεί μία δυνητική λύση στο πρόβλημα της ανακύκλωσης αγροαποβλήτων, φαίνεται ότι αυτή η πρακτική υπολείπεται των στόχων της. Αυτό συμβαίνει επειδή, στην προσπάθεια να λύσουμε το πρόβλημα της υπεύθυνης αντιμετώπισης του ζητήματος της ανακύκλωσης των στερεών αγροαποβλήτων μας, στην πραγματικότητα καταλήγουμε στο αντίθετο αποτέλεσμα μετατρέποντάς τα σε αέρια κατάσταση, και τι αέρια! Επιπλέον, η ανακύκλωση με κομποστοποίηση στερεί τις εκροές της από σχεδόν όλες τις αρχικές δυνατότητες βιοενέργειας αφήνοντας πολύ λίγα για το έδαφος και τη φυτική ζωή που φιλοξενεί.

Συνοψίζοντας αυτή τη σύντομη περιήγηση στο θαυμάσιο μικρόκοσμο, θα θέλαμε να εντοπίσουμε τα οφέλη που μπορεί να αντλήσει κάποιος από την επιλεκτική χρήση μικροοργανισμών, ιδιαίτερα την εξαιρετική ικανότητα των βακτηρίων – κυρίως των οξυγαλακτικών – να διασπούν υδατάνθρακες και γενικά οργανική ύλη, καθώς επίσης την αναστολή της δραστηριότητας των παθογόνων με τα οποία έρχονται σε επαφή. Είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι ο μικρόκοσμος μας προσφέρει απλόχερα τις ανεξάντλητες δυνατότητές του για φυσική ανάπτυξη, υγεία και ευημερία των καλλιεργειών μας, απαλλάσσοντάς μας από την ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε χημικούς ή άλλους τρόπους ως υποκατάστατο των φυσικών διεργασιών. Εν ολίγοις, στο πλαίσιο των ενδιαφερόντων μας ως βιοκαλλιεργητών, τα βακτήρια γαλακτικού οξέος και οι συνεργάτες τους είναι εξαιρετικοί διαμεσολαβητές ανάμεσα στην εμπλουτισμένη οργανική ύλη, την οποία επαναφέρουμε στο οικοσύστημα του οπωρώνα μέσω της ανακύκλωσης των αγροαποβλήτων, και στα φυτά που επωφελούνται από τα προϊόντα αυτής της διαμεσολάβησης με διατροφικούς και φυτοπροστατευτικούς όρους.